سرپرست خانواده کیست؟

به نام خدا

آیه 34 سوره مبارکه نساء در قرآن کریم یکی از آیات بعضا بحث برانگیز بوده است. "منا"، یکی از مراجعه کنندگان این وبلاگ، از بنده خواسته که در مورد آن صحبت کنم. به همین منظور بنده آیه را نقل کرده و به توضیح آن می پردازم. مفسران در مورد این آیه شریفه مطالبی را بیان کرده اند که آن را به اهل مطالعه وا می گذارم و آنچه اینجا می آورم چیزی است که تا کنون با علم مسموع و مطبوعم به آن رسیده ام. اما آیه:
«الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلىَ النِّسَاءِ، بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلىَ‏ بَعْضٍ، وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ،  فَالصَّلِحَتُ قَنِتَاتٌ حَافِظَتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ، وَالَّاتىِ تخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فىِ الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ،  فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلَا تَبْغُواْ عَلَیهِنَّ سَبِیلاً  إِنَّ اللَّهَ کاَنَ عَلِیًّا کَبِیرًا»
یک مفهوم از آیه:

مردان باید سرپرست زنان باشند به خاطر برتری هایی که خدا به برخی داده و به خاطر اینکه از مالشان می بخشند، پس زنان شایسته باید مطیع شوهرانشان و در غیاب آنها حافظ  مسائلی باشند که خدا خواسته است وآن زنانی را که از نافرمانیشان می ترسید ابتدا نصیحت کنید و اگر سود نبخشید در بستر با آنها قهر کنید و اگر باز سود نبخشید آنها را بزنید، پس اگر اطاعت کردند برای ستم و درشتی بر آنها راهی نیابید که خداوند همواره بلند مرتبه و بزرگ بوده است.
یک نکته:

قرآن، کلام خدای متعال است لذا از نظر زیبایی در نهایت خود و یک معجزه است. از ویژگی های این کلام اعجاب آمیز برداشتهای گوناگونی است که می توان از آن داشت. این آیه نیز از این قاعده مستثنا نیست و طوری بیان شده که می توان با اندیشیدن در مورد آن برداشتهای گوناگون و فوق العاده زیبایی از آن داشت که اینجا فرصت بیان آن نیست. در اینجا تنها یک برداشت از آیه آمده است.
سوال اول: چرا مردان باید سرپرست زنان باشند؟
پاسخ: در خود آیه دو سبب ذکر شده است. خدای متعال به مردان نسبت به زنان قوت جسمی بیشتری بخشیده است. مردان عموما استخوان بندی درشت تر و بافت عضلانی تری دارند. از جهت دیگر عقل معاش و قدرت حسابگری در امور معیشت را در مرد بیشتر قرار داده تا وی بتواند مسئولیت یک زندگی را بر عهده بگیرد و تکیه گاه خوبی برای تکیه خواهی زن باشد. خواه ناخواه یک نفر باید در نظام کوچک خانواده مسئول باشد و خدا این مسئول را مرد قرار داده است ولوازمش را در اختیار او قرار داده و از این بابت در دنیا و آخرت در برابر این نعمتی که به او داده شده سوال خواهد شد. از وی خواسته اند که کار کند و پوشش، مسکن، آب و غذای زن و فرزندی که مسئولیت آنها را بر عهده دارد تأمین کند. طبعا در مقابل این تکالیفی که به گردن دارد حقوقی نیز برای وی قرار داده اند.
این برداشت از آیه در صورتی است که بگوییم خدای متعال با بیان این آیه در پی بیان نظامی اجتماعی برای بشر است. بنابراین در صورتی که این نظام حفظ شود سعادت فرد و جامعه تأمین می شود و در غیر این صورت این نظام دچار از هم پاشیدگی شده و فرد و جامعه متضرر گردیده و به سعادت واقعی نخواهند رسید. طبعا مرد و زن شایسته نیز کسانی هستند که این حکم خدای خود را پذیرفته و آداب آن را نگه دارند.  
سوال دوم: آیا این آیه تشویقی برای زدن زنان از سوی مردان است؟
پاسخ: مسلما قوت و قدرتی که در جسم مردان قرار داده شده و تسلط آنان در مسائل مالی اگر در چارچوب قرار نگیرد فساد ایجاد می کند. از جمله این فساد تسلط بی چون و چرای مردان بر زنان و ظلم به آنان است. برای جلوگیری از این فساد خدای متعال در کتاب قانون خویش مردان را تحت تربیت قرار داده و برای آنها چار چوب تعیین کرده است: اگر زنی که مسئولیت امر معاش وی را بر عهده گرفته ای نافرمانی کرد ابتدا باید نصیحت کنی، سپس قهر و در نهایت زدن. مبادا از این قانون تخطّی کنی که خدای تو همواره علی و کبیر بوده و در این صورت نتیجه بد این تخطی را در دنیا و آخرت به تو خواهد چشاند به این صورت که با تظلم خواهی آن زن نزد قاضی در دنیا حکومت اسلامی حق آن زن را خواهد گرفت و در آخرت نیز در صورتی آن مرد توبه نکند به عقوبت کار خویش دچار می گردد. بنابراین اگر به این آیه اینگونه که بیان شد نگاه شود ترغیب و تشویقی بر زدن در آن به هیچ وجه وجود ندارد. حتی در مورد زدن که مرحله نهایی هر نوع اصلاحی است و خدای متعال در مورد زنان این کار را به همسر آن  زن و در مورد مردان به قاضی و حکومت اسلامی واگذار کرده محدوده ای قائل شده و در روایات اسلامی در مورد زنان به زدن با چوب مسواک و مانند آن محدود شده است، آن هم در صورتی که قهر نتیجه ندهد.